Το πόδι της Χήνας

Πριν από χρόνια, ίσως και δέκα, στην κουβέντα με έναν συμπολίτη μου Μικρασιάτη πρόσφυγα, έγινα αποδέκτης μιας πολύ σοφής κουβέντας που και ο ίδιος την κληρονόμησε από τη σοφία των προγόνων του.

Συζητούσαμε για το πότε ήταν η κατάλληλη εποχή να φυτέψουμε τα ανοιξιάτικα λαχανικά (ντομάτες, πιπεριές, μελιτζάνες, κ.ά.). Γιώργο μου είπε, οι παππούδες έλεγαν να φυτεύετε όταν το φύλλο της συκιάς γίνεται σαν το πόδι της χήνας.

Ας είναι καλά εκεί που βρίσκετε. Τον θυμάμαι κάθε χρόνο που βλέπω το φύλλο της συκιάς να αποκτά το μέγεθος του ποδιού της χήνας. Να λοιπόν μια έξυπνη και σοφή σύνδεση μιας δραστηριότητας με τα βιολογικά φαινόμενα. Προφανώς η συκιά βγάζοντας και μεγαλώνοντας τα φύλλα της έχει πολύ καλύτερα και από τον καλύτερο μετεωρολόγο εκτιμήσει την εξέλιξη των καιρικών φαινομένων. Ο κανόνας μάλιστα αυτός έχει και Πανελλήνια αξία γιατί σε κάθε περιοχή συνδέεται με την πορεία της βλάστησης της συκιάς. 

Πατάτες γεμάτες αυταπάτες 

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου

Το σύστημα εμπορίας αγροτικών προϊόντων ήρθε και πάλι στην επικαιρότητα με αφορμή την πρωτοβουλία των πολιτών της Κατερίνης. Το «κίνημα της πατάτας», όπως αποκλήθηκε, φουντώνει μέρα με την ημέρα και ΜΜΕ και αιρετοί της τοπικής αυτοδιοίκησης έσπευσαν να το υποστηρίξουν. Μοιράζουν, όμως, ελπίδες και ασπιρίνες στο βαθύ πόνο της κρίσης και μας απομακρύνουν από μια μόνιμη και οριστική λύση του προβλήματος της εμπορίας των αγροτικών προϊόντων που θυμίζει την καθ’ ημάς Ανατολή και όχι Ευρώπη.

Σύστημα απλό και γνωστό. Όποιος θέλει, εκδίδει μπλοκ επιταγών και περιφέρεται στην ύπαιθρο, αγοράζοντας αγροτικά προϊόντα. Ουδείς τον ελέγχει για εγκαταστάσεις, απαιτούμενα κεφάλαια και μεταφορικά μέσα. Πολύ συχνά, χωρίς παραστατικά μια και η φοροδιαφυγή στα αγροτικά προϊόντα είναι η μεγαλύτερη από κάθε άλλο κλάδο. Κυνηγάμε τον ψιλικατζή που δεν έκοψε απόδειξη και αφήνουμε τους αγροτικούς μεγαλοκαρχαρίες να αλωνίζουν. Να διαμορφώνουν τις τιμές όπως θέλουν (η υπερτιμολόγηση πάει σύννεφο) και οι αρμόδιοι υπουργοί άλλοτε να περιφέρονται στις λαχαναγορές με τηλεοπτικά συνεργεία (βλέπε περίπτωση Κουλούρη), άλλοτε να απευθύνουν εκκλήσεις για συγκράτηση των τιμών ή να εξαγγέλλουν δεκάδες ανεπαρκή και αναποτελεσματικά μέτρα (Παρατηρητήριο τιμών, Επιτροπή Ανταγωνισμού κ.ά.).
Οι Λαχαναγορές Αθηνών και Θεσσαλονίκης έχουν διακοσμητικό ρόλο. Από τη Λαχαναγορά του Ρέντη περνά μόνο το 20% των οπωροκηπευτικών που καταναλώνεται στην Αττική. Από τις άλλες επτά παράνομες λαχαναγορές που εντόπισαν δημοσιογράφοι, αλλά αδυνατούν να εντοπίσουν οι κρατικές αρχές (!), διακινείται το 80% της κατανάλωσης στα οπωροκηπευτικά. Αν δείτε τον τρόπο διακίνησης (ασυσκεύαστα και συχνά σε ακάθαρτα τελάρα), δε θα διαπιστώσετε διαφορά από ανατολίτικα παζάρια.
Η ευθύνη των αγροτών είναι μεγάλη. Δεν μπόρεσαν τόσα χρόνια να οργανωθούν. Το συνεταιριστικό κίνημα βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο ιστορικά. Η κορυφαία συνεταιριστική ηγεσία, εκλεγμένη από μια μαφία αδρανών εκλεκτόρων-αντιπροσώπων, παντελώς απούσα. Οι πετυχημένοι συνεταιρισμοί είναι η εξαίρεση. Το ίδιο μεγάλη είναι και η ευθύνη της Πολιτείας. Υπάρχει τεράστιο θεσμικό κενό. Αν σε αυτό προσθέσει κανείς τη διάσπαση των παραγωγών, δημιουργεί το κλίμα μέσα στο οποίο επιβιώνουν οι αετονύχηδες.
Αν όμως οι παραγωγοί αδυνατούν να συλλάβουν τα πραγματικά τους προβλήματα και να διεκδικήσουν τη λύση τους, τι κάνουν οι καταναλωτές που είναι και αυτοί θύματα της ψαλίδας τιμών παραγωγού-καταναλωτή, αναρωτιόμουν σε ένα άρθρο μου το 2005; Μια ψαλίδα που μεταφράζεται σε ένα συντελεστή επί 4 ή και μεγαλύτερο. Τριάντα λεπτά τα ροδάκινα στον παραγωγό, 1,5 και 2 ευρώ στον καταναλωτή.
Η πρόσφατη κινητοποίηση των καταναλωτών αποτελεί ένα ηχηρό ράπισμα στα τελευταία ίχνη πολιτικής ικανότητας αντιμετώπισης των οξυμένων κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων. Αποτελεί άραγε την οριστική λύση στο πρόβλημα; Όχι δυστυχώς. Δεν καλύπτει το σύνολο των φρούτων και λαχανικών που έχουν ανάγκη οι καταναλωτές. Θυμίζει συνθήκες παύσης λειτουργίας των αγορών και των θεσμών κ.ά.
Η μόνιμη και ουσιαστική επίλυση του προβλήματος χρειάζεται δύο απλά μέτρα. Πρώτον, απαγόρευση της πώλησης στο χωράφι. Δεύτερον, όλα τα προϊόντα να πωλούνται με δημοπρασία. Με διαφάνεια και παραστατικά να είναι γνωστά στους πάντες τα πάντα (τιμή, ποσότητα, ποιότητα, ταυτότητα αγοραστή και πωλητή). Αυτό είναι και το μόνο ουσιαστικό μέτρο για να μην επαναλαμβάνεται κάθε τόσο η κρίση διάθεσης κάποιων προϊόντων, οι αναποτελεσματικές αγροτικές κινητοποιήσεις και οι χάρτινες επιταγές.
Το πολιτικό σύστημα να διαμορφώσει το αναγκαίο θεσμικό πλαίσιο που θα καταστήσει αδύνατες πρακτικές ελέγχου της αγοράς σε βάρος των αδυνάτων και των πολλών. Είναι η μόνη αναγκαία και ικανή λύση του τεράστιου προβλήματος.

Μερικά Απλά Μαθήματα Ανάπτυξης 

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου Καθηγητή Γεωπονίας ΑΠΘ, daoutop@otenet.gr

Τώρα που βγήκα στη σύνταξη και έχασα το νεανικό ακροατήριο σκέφθηκα να απευθυνθώ σε ένα ευρύτερο ακροατήριο όλων των ηλικιών που πιθανόν θα ήθελαν να διευρύνουν τις εγκυκλοπαιδικές τους γνώσεις σε θέματα μάλιστα που είναι της άμεσης επικαιρότητας και τα οποία βιώνουμε κάποιοι από εμάς με μεγάλο τίμημα στις εποχές που διανύουμε.

Το άσχημο είναι ότι δεν θα μπορώ να κάνω εξετάσεις και να έχω τη χαρά να κόψω μερικούς! Όχι, αυτό δεν είναι αλήθεια. Παρόλο που επικρατεί μια τέτοια αντίληψη μεταξύ των φοιτητών. Πάλι με έκοψε, λένε συχνά για να δικαιολογήσουν την αποτυχία τους σε ένα μάθημα. Οι καθηγητές και οι δάσκαλοι δεν είναι «κόφτες», αλλά πιστοποιητές. Πιστοποιούν τη γνώση και απονέμουν τον ανάλογο βαθμό.

Τα θεματικά μας αντικείμενα θα περιστραφούν γύρω από τα θέματα της ανάπτυξης που μας αγγίζουν όλους και αποτελούν το ζητούμενο σε αυτές τις κρίσιμες περιόδους που διανύουμε. Όλοι επιθυμούν να υποδεχθούν την ανάπτυξη, αλλά συχνά αγνοούν ότι δεν θα έρθει από μόνη της, αλλά μέσα από τη συντονισμένη δράση όλων μας.

Η ανάπτυξη στην οποία στοχεύουμε οφείλει μεταξύ άλλων να είναι ολοκληρωμένη. Να μην αφορά έναν μόνο τομέα της οικονομικής και κοινωνικής ζωής του τόπου, αλλά το σύνολο των δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται σε αυτόν. Ή με άλλα λόγια, η ανάπτυξη ενός τομέα πρέπει να συμπα­ρασύρει και την ανάπτυξη των υπόλοιπων τομέων της οικονομίας.

Όταν η ανάπτυξη στηρίζεται σε έναν μόνο τομέα της οικονομίας, τότε καταλήγει στη λεγόμενη μονόπλευρη ή στρεβλή ανάπτυξη. Ουσιαστικά στις μεταπολεμικές δεκαετίες αυτή ήταν η μορφή ανάπτυξης που ακολουθήσαμε στη χώρα μας. Παραδείγματα τέτοιων μορφών ανάπτυξης, που καταδεικνύ­ουν τα αδιέξοδα, αλλά και την αναγκαιότητα της ολοκληρωμένης ανάπτυξης, έχουμε πάμπολλα στη χώρα μας και καλόν είναι να θυμηθούμε μερικά.

Τα νησιά μας αναπτύσσονται τις τελευταίες δεκαετίες στηριζόμενα στην ανάπτυξη του τουρισμού και μάλιστα ενός και μόνον είδους, του θαλάσσιου. Τεράστια ξενοδοχειακά συγκροτήματα χτίζονται με τρόπο που συχνά προσβάλλει το περιβάλλον, απαιτούν υποδομές καθαριότητας και νερού που αδυνατούν να καλύψουν οι τοπικοί φορείς της αυτοδιοίκησης και ταυτόχρονα καταρρέουν άλλοι κλάδοι της οικονομίας που κα­νο­νικά έπρεπε να ωφεληθούν από την ανάπτυξη του τουρισμού (π.χ. Γεωργία).

Στη Ρόδο, τη Σαντορίνη και τη Σάμο, για παράδειγμα, η τουριστική κίνηση αυξάνεται κάθε χρόνο ενώ η γεωργία εγκαταλείπεται και οι τοπικοί οινοπα­ραγωγοί με τα ονομαστά κρασιά των νησιών βλέπουν με αγωνία την αμπελοκαλλιέργεια να υποχωρεί σε ανησυχητικό βαθμό. Καράβια και αεροπλάνα δεν μεταφέρουν μόνον τουρίστες, αλλά και τα είδη διατροφής που συχνά δεν είναι εγχώρια, αλλά αλλοδαπά. Η ανάπτυξη της βόρειας τουριστικής Ρόδου δεν βοηθά την ανάπτυξη της αγροτικής νότιας Ρόδου. Αν αυτό συνεχιστεί και καταστραφεί ο κοινωνικός ιστός των αγροτικών κοινοτήτων, η οικονομία του νησιού θα βρίσκεται σε διαρκή κίνδυνο και θα έχει απολέσει τα χαρακτηριστικά της αυτάρκειας και της βιωσιμότητας. Μια κρίση στον τουριστικό τομέα θα πλήξει καίρια την οικονομία του νησιού που δεν θα έχει εναλλακτικούς πόρους εισοδήματος.

Στη Σαντορίνη που την επισκέπτονται κάθε χρόνο πάνω από 1 εκατομμύριο επισκέπτες, η οικοδόμηση επεκτείνεται στην αγροτική ενδο­χώ­ρα με γρήγορους ρυθμούς. Αν αυτή η τάση συνε­χιστεί, τότε ο παρατηρητής από τα υψώματα του νησιού θα βλέπει μια συνεχή οικιστική περιοχή. Το φυσικό τοπίο που αποτελεί έναν από τους κύριους λόγους προσέλκυσης των επισκεπτών θα δεχθεί ένα σοβαρό πλήγμα. Ταυτόχρονα, οι παραδοσιακοί αμπελώνες έχουν υποχωρήσει στο μισό της έκτασής τους, ενώ από τα 10 εργοστάσια τοματοπολτού που αξιοποιούσαν το παραδοσιακό ντοματάκι έχει απομείνει μόνον ένα, αυτό της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών. Ας σημειωθεί πως το παραδοσιακό ντοματάκι της Σαντορίνης περιέχει 20% περισσότερη λικο­πίνη την οποία τελευταίες έρευνες από το χώρο της ιατρικής φέρουν ως κύριο παράγοντα προστασίας των ανδρών από τον καρκίνο του προστάτη και των γυναικών από τον καρκίνο του στήθους[1].

Η γενέθλια γη των προγόνων μου, από τη μεριά του πατέρα μου, η Καστοριά, δοκιμάζεται περισσότερο από δύο δεκαετίες από την κρίση της γούνας στην οποία στηρίζονταν και χάριν της οποίας είχε περιφρονήσει τον πρωτογενή τομέα. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του Υπουργείου των Οικονομικών, τα χρέη στη ΔΟΥ Καστοριάς το 2001 ήταν από τα μεγαλύτερα της χώρας. Από την άλλη μεριά, οι αγροτικές επιδοτήσεις που καταβάλλονται είναι οι μικρότερες από όλους τους Νομούς της Μακεδονίας (στοιχεία 2005). Οι συμπολίτες μου, μόλις τώρα ανακαλύπτουν τη συμβολή του τουρισμού (ιστορικού, ορεινού, οικολογικού, θρησκευτικού) και της γεωργίας. Παρόλα αυτά αδυνατούν να κατανοήσουν τη συμβολή που μπορεί να έχουν τα ονομαστά φασόλια της Καστοριάς και αδυνατούν να οργανώσουν την εμπορία τους με τρόπο που να διασφαλίζει το όνομα και την οικονομική ωφέλεια που μπορεί να δώσει στον τόπο. Μια αξιόλογη προσπάθεια που έγινε με τη δημιουργία συσκευαστηρίου δυστυχώς οδηγήθηκε σε αποτυχία. Στην πρόσφατη επίσκεψη ανώτατου Γερμανού αξιωματούχου που σας άνοιξε διάπλατα το διαφημιστικό έντυπο αλυσίδας σούπερ μάρκετ για να σας δείξει το πόσα Ελληνικά προϊόντα διαθέτει, αναρωτιέμαι αν κάποιος από το ακροατήριο (τοπικός ηγέτης ή απλός πολίτης) του θύμιζε ότι το κατάστημα της πόλης δεν διαθέτει έστω και ένα δείγμα από τα ονομαστά φασόλια Καστοριάς!. Όλη η Ελλάδα αγοράζει φασόλια Καστοριάς και οι συγχωριανοί μου τα έχουν στις αποθήκες τους αναζητώντας αγοραστή!

Οι υποδομές της γεωργίας, δρόμοι και αρδευτικά, είχαν εγκαταλειφθεί. Είναι τραγικό να τους απαγορεύεται η χρήση στη γεωργία των νερών του ποταμού Αλιάκμονα που διασχίζει τη γη τους. Ταυτόχρονα, οι Θεσσαλο­νικείς σχεδιάζουν και υλοποιούν έργα δισεκατομμυρίων για την εκτροπή των νερών του Αλιάκμονα που εκτός από την ύδρευση του διψασμένου πολεοδομικού συγκροτήματος είχαν σκοπό να αποκαταστήσουν το υδατικό ισο­ζύγιο της λίμνης του Λαγκαδά που δημιουργήθηκε από την άφρονα διαχεί­ριση των τοπικών υδατικών πόρων. Τέτοια τρελά πράγματα συμβαίνουν μόνο στον τόπο μας και η ευθύνη της πολιτικής και πνευμα­τικής ηγεσίας του τόπου είναι τεράστια.[2]

Νομίζουμε πως τα παραπάνω παραδείγματα σας έπεισαν πως η μονόπλευρη ανάπτυξη είναι μια αδιέξοδη πορεία υψηλού κινδύνου για την οικονομία του τόπου που την υιοθετεί. Τί πρέπει να κάνουμε; Σε όσες περιοχές εμφανίζονται τέτοια φαινόμενα πρέπει να θέσουμε ως πρώτη προτεραιότητα την ανάπτυξη των υπόλοιπων τομέων της οικονομίας για να φτιάξουμε μια οικονομία που δεν θα στηρίζεται σε έναν μόνον τομέα αλλά σε πολλούς. Μια οικονομία που την αποκαλώ «σαρανταποδαρούσα».

Ποιός θα την φτιάξει αυτήν την στροφή; είναι ένα άλλο κρίσιμο ερώτημα. Πριν απαντήσετε το κράτος ή η κυβέρνηση, πρέπει να συμφω­νή­σουμε ότι οι κρατικά σχεδιασμένες οικονομίες δεν αποδίδουν. Όπως δια­λαλούμε χρόνια τώρα σε κάθε ευκαιρία, οι άνθρωποι της τοπικής κοινωνίας πρέπει να είναι οι σχεδιαστές και εκτελεστές της αναγκαίας στροφής.

Οι δράσεις των μεμονωμένων ανθρώπων συχνά έχουν προεκτάσεις που δεν τις φανταζόμαστε. Πάρτε το παρακάτω παράδειγμα που είναι πραγματικό. Σε μια διαδρομή προς τις Πρέσπες, την άνοιξη του 2000, σταματήσαμε στο Ανταρτικό για μια σύντομη ξεκούραση. Ζητήσαμε το ΞΥΝΟ ΝΕΡΟ της περιοχής. Ο ιδιοκτήτης του καταστήματος μας πληροφόρησε ότι δεν το διαθέτει και μας πρότεινε αντ’ αυτού το δανέζικο ανθρακούχο αναψυκτικό της γνωστής πολυεθνικής εταιρείας. Αρνηθήκαμε ευγενικά την προσφορά του και του θυμίσαμε ότι αυτό το προϊόν μπορούμε να το έχουμε στη Θεσσαλονίκη. Εδώ που ήρθαμε, θέλουμε να δοκιμάσουμε τα προϊόντα του τόπου που το μόνο στο οποίο υστερούν είναι η προβολή τους και το καλά οργανωμένο δίκτυο πωλήσεων.

Δεύτερο παράδειγμα. Σε μια επίσκεψη στα ονομαστά Χάνια του Πηλίου το φθινόπωρο του 2001, η παρέα πρότεινε ολιγόλεπτη στάση για να γευτούμε την ονομαστή φασουλάδα. Η σύζυγος του ταβερνιάρη που ήρθε για την παραγγελία πρότεινε μοιράζοντας τους καταλόγους να γευτούμε τηγανιά κροκόδειλου!. Ναι, τηγανιά κροκόδειλου. Μείναμε άφω­νοι για λίγο. Τί σχέση έχει ο κροκόδειλος με τα ορεινά του Πηλίου; Αν κάποιος ήθελε κροκόδειλο θα μπορούσε να τον γευτεί στην Αφρική ή σε κάποιο ημεδαπό αστικό κέντρο που αλληθωρίζει αναζητώντας δεξιά-αριστερά εκκεντρικές σπεσιαλιτέ. Επιμείναμε στη φασουλάδα. Σε λίγο ήρθε μια απαίσια φασουλάδα. Και ο τελευταίος μάγειρας θα την είχε μαγειρέψει καλύτερα από την πρώτη του προσπάθεια. Με δυσφορία γευτήκαμε τη δεύτερη κουταλιά, πληρώσαμε και φύγαμε αγανακτισμένοι. Ευτυχώς, η επίσκεψη και διαμονή στις εγκαταστάσεις του Γυναι­κείου Συνεταιρισμού της Ζαγοράς μας αποζημίωσε. Συγχαρητήρια Κυρίες μου. Δείχνετε το δρόμο που πολλοί πρέπει να ακολουθήσουν.

 Αν λοιπόν τα τοπικά προϊόντα δεν τα υποστηρίζουν οι άνθρωποι του τόπου τους γιατί στη συνέχεια διαμαρτύρονται για την ανεργία που μαστίζει τις αγροτικές περιοχές; Το ίδιο γίνεται με τα κρασιά ενός τόπου που δεν προβάλλονται στις τοπικές ταβέρνες και εστιατόρια ή το παράδειγμα με το ουίσκι που έχει γίνει το εθνικό μας ποτό ενώ όσοι ξένοι έχουν γευθεί τα τσίπουρα, τη ρακή ή τα ούζα μας με τους παραδοσιακούς μεζέδες έχουν γίνει φανατικοί χρήστες τους, εγκαταλείποντας το ουίσκι στα θύματα των διαφημί­σεων[3].

Ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των Επαγγελματικών Οργανώ­σεων και των Πολιτιστικών φορέων κάθε περιοχής είναι καθοριστι­κός για τη χάραξη τέτοιων πολιτικών στήριξης των εκλεκτών τοπικών προϊόντων μιας περιοχής. Η συγκρότηση ενός τοπικού αναπτυξιακού φόρουμ είναι το πρώτο ουσιαστικό βήμα που πρέπει να επιχειρηθεί.

Η ξενομανία μας έχει κυριεύσει, αν και τα τελευταία χρόνια, με την άνοδο του βιοτικού και πολιτιστικού επιπέδου, αλλά κυρίως την κρίση που μας έπληξε, βλέπουμε στροφή προς στοιχεία του τοπικού πολιτισμού (μεσογειακή δίαιτα, έθιμα, παραδοσιακή κατοικία, κ.ά.) την αξία και σιγουριά των οποίων ανακαλύπτουμε εκ νέου.

Συμπέρασμα. Η κρίση θα ξεπεραστεί και η ανάπτυξη θα έρθει μόνο από τη δική μας συμμετοχή σε αυτήν. Αν μερικά από τα παραδείγματα που σας ανέφερα τα κάνετε προσωπική πράξη, μη νομίζετε ότι είστε πολύ μικροί για να κάνετε τη διαφορά. Οι μικρές ατομικές δράσεις του καθενός μας, αν συναθροιστούν, δημιουργούν τεράστια μεγέθη που ουδείς μπορεί να αγνοήσει.

Μεγαλύτερη συζήτηση για αυτά τα θέματα γίνεται στο βιβλίο μου «Αειφορική Ανάπτυξη της Ελληνικής Υπαίθρου» που παρουσιάζεται μαζί με άλλα στην ιστοσελίδα μου www.daoutop.gr

---

[1] Πρέπει όμως να επισημανθεί και παράλληλα να επαινεθεί η τοπική κοινωνία και ηγεσία που από το 2002 διοργανώνει διεθνή συνέδρια με εξαιρετικές παράλληλες εκδηλώ­σεις για την ενίσχυση των παραδοσιακών αυτών αγροτικών δραστηριοτήτων.

[2] Ευτυχώς που η επέμβαση των κοινοτικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ακύρωσε τα σχέδια αφρόνων πολιτικών και τεχνοκρατών σε τοπικό και εθνικό επίπεδο (ημεδαπής και αλλοδαπής προέλευσης) που μάλιστα συνεπικουρούνταν από επιστήμονες του ΑΠΘ που σήμερα κατέχουν υψηλές ακαδημαϊκές θέσεις.

[3] Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του 2001 το ουίσκι ήταν το πρώτο στην κατανάλωση των αλκοολούχων ποτών στη χώρα μας με 23.274.000 λίτρα έναντι 10.350.000 λίτρων του ούζου. Το 1981 η κατανάλωση ούζου ήταν 17.100.000 έναντι 5.400.000 λίτρων του ουίσκι. Μέσα λοιπόν σε 20 χρόνια αυξήσαμε την κατανάλωση του ουίσκι κατά 4,3 φορές. Ας σημειωθεί ότι το ούζο στηρίζει το 50% της Ελληνικής ποτοποιίας. (Καθημερινή, 14/7/2002). Ο μέσος λοιπόν νεοέλληνας αραχτός στην πολυθρόνα του και πίνοντας το ουίσκι του σχολιάζει την επικαιρότητα και την ανικανότητα των ιθυνόντων να εξασφαλίσουν εργασία σε ένα ολοένα και αυξανόμενο μερίδιο της νεολαίας. Αυτός με τη συμπεριφορά του δεν έχει καμιά ευθύνη στο πρόβλημα. Ποιός θα μας ταρακουνήσει από αυτήν την αλλοπρόσαλλη πορεία; Όπως πληροφορούμαι, η κατάσταση είναι χειρότερη στην Κύπρο. Οι συμπατριώτες μας στο μεσημεριανό γεύμα αντί να απολαύσουν κάποιο από τα εκλεκτά και ονομαστά κρασιά τους ή έστω μια μπύρα απολαμβάνουν το ουίσκι τους. Όπως μου έλεγε Κύπριος φίλος, αν δεις κάπου σε κάποια χώρα κάποιους να πίνουν ουίσκι στο μεσημεριανό φαγητό νάσαι σίγουρος πως θάναι Κύπριοι.

Το κτήμα μου βγάζει πολλά χόρτα 

Λέει με έκδηλη πικρία ένας συμπατριώτης μας που πριν από λίγο καιρό μπήκε στο συναρπαστικό επάγγελμα (λειτούργημα για μένα) της γεωργίας. Για να προσθέσει με απελπισία, απευθυνόμενες σε εμένα, σε μια από τις πολλές ομιλίες και σεμινάρια που κάνω κάθε χρόνο, «τι να κάνω δάσκαλε;».

Πρέπει να νιώθεις ευτυχής που έχεις ένα τέτοιο κτήμα, του λέω τονίζοντας τα λόγια μου. Βλέπω την απορία στα μάτια του και πριν αρχίσει να αμφιβάλει για την ψυχική μου ηρεμία ή να αποδώσει τα λεγόμενα σε γεροντική άνοια, του εξηγώ.

Αυτό δείχνει ότι έχεις ένα γόνιμο χωράφι. Καλά θα ήταν να μεγάλωναν μόνο τα φυτά που θέλουμε και όλα τα άλλα να έμεναν καχεκτικά. Για να γίνει όμως κάτι τέτοιο χρειάζονται θαύματα! Και μια και δεν γίνονται θαύματα τόσο συχνά στην εποχή μας και μάλιστα για τόσο ιδιοτελείς σκοπούς, ας δούμε τι μπορούμε να κάνουμε.

Τα χόρτα μπορούμε να τα μετατρέψουμε από κατάρα σε ευλογία. Μεγαλώνουν γρήγορα σε ένα γόνιμο χωράφι γιατί δέχονται τις ακτίνες του ήλιου και το πλούσιο έδαφος σε συνδυασμό με τη θερμοκρασία του, τα εφοδιάζει με θρεπτικά στοιχεία και νερό. Τι κάνουν λοιπόν; Φωτοσυνθέτουν. Αξιοποιούν τις ακτίνες του ήλιου και δημιουργούν φυτικούς ιστούς ή με άλλα λόγια οργανική ουσία. Αυτήν λοιπόν την οργανική ουσία μπορούμε να την προσφέρουμε πίσω στο έδαφος που την έχει τόσο μεγάλη ανάγκη σε μια εποχή όπου οι ζωικές κοπριές είναι, όχι μόνο δυσεύρετες, αλλά και ακριβές.

Ο καλός καλλιεργητής, ο φροντιστής της γης, όπως τον αποκαλώ, κάθε φορά που τα χόρτα φθάνουν σε ένα ύψος 20-30 εκατοστών περνά με ένα χορτοκοπτικό μηχάνημα και κόβει τα χόρτα αφήνοντάς τα να αποικοδομηθούν. Αν μάλιστα  τα ραντίσει με διάλυμα από τσάι κομπόστας που παρασκευάζει ο ίδιος (κόστος μηδέν, διαβάστε τον τρόπο παρασκευής του) θα έχει εμπλουτίσει το έδαφος με πλούσια οργανικά στοιχεία, μέταλλα και ιχνοστοιχεία και θα έχει αυξήσει ακόμη περισσότερο τη γονιμότητα του χωραφιού που θα το εισπράξει από την κύρια καλλιέργεια που κάνει.

Τα χόρτα λοιπόν δεν είναι οι άχρηστοι εισβολείς που έρχονται για να ανταγωνιστούν τα καλλιεργούμενα και συνεπώς πρέπει να τα καταστρέψουμε με χημικά. Είναι οι σύμμαχοί μας. Αυξάνουν τη φωτοσυνθετική ικανότητα του κτήματος (αυτό πρέπει να είναι η κύρια επιδίωξή μας), κρατούν δροσερό το έδαφος και παρέχουν πολύ ευνοϊκό περιβάλλον για τους μικρούς και μεγάλους κατοίκους του εδάφους (φίλους και συμμάχους του φροντιστή της γης) και μειώνουν τη συμπίεση που δέχεται το έδαφος από την κυκλοφορία ανθρώπων και μηχανημάτων.

Όσοι προσπαθούν με μηχανικά μέσα (τσάπες, καλλιεργητές, κ.ά.) ή πολύ χειρότερα με χημικά μέσα (ζιζανιοκτόνα), να απαλλαγούν από τα χόρτα κρατώντας ένα έδαφος σαν το κεφάλι του κασιδιάρη κάνουν κακό στο περιβάλλον, στη γονιμότητα του χωραφιού τους και σε τελευταία ανάλυση, στη τσέπη τους!.

«Ευχαριστώ δάσκαλε. Αυτήν την εξήγηση την ακούω για πρώτη φορά και μου φαίνεται πολύ λογική», ήταν οι τελευταίες κουβέντες του που έδειχναν έναν άνθρωπο μπροστά σε μια νέα πνευματική ανακάλυψη.

Εφημερίδα ΟΔΟΣ τεύχος 734/3-4-2014

  

Η  ΚΑΥΣΗ  ΤΩΝ  ΝΕΚΡΩΝ 

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου

Καθηγητή Γεωπονίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

daoutop@agro.auth.gr

            Η είδηση στα μέσα ΜΜΕ που μιλούσε για την απόφαση του Δήμου Θεσσαλονίκης να κατασκευάσει κλίβανο αποτέφρωσης νεκρών, επανέφερε στο προσκήνιο τις συζητήσεις για την ορθότητα ή μη του μέτρου. Εμείς δεν θα σταθούμε στα θεολογικά ζητήματα που ανακύπτουν και συνήθως κυριαρχούν και καλώς κάνουν στις σχετικές συζητήσεις. Θα θέλαμε να δούμε το θέμα από μια διαφορετική οπτική γωνιά που νομίζουμε πως προσθέτει μια νέα θεώρηση την οποία έχουμε τη γνώμη πως δεν πρέπει ή καλύτερα, αν θέλετε, δεν είναι δυνατόν να αγνοήσουμε.

Διάγραμμα1. Σχηματική παράσταση του κύκλου της ζωής

            Όσοι παρακολουθούν βασικά μαθήματα οικολογίας, ένα από τα πρώτα αντικείμενα που διδάσκονται είναι ο κύκλος της ζωής, όπως φαίνεται στο παραπάνω διάγραμμα. Μαθαίνουν λοιπόν πως η ζωή ξεκινά από τη δέσμευση της ηλιακής ακτινοβολίας από τα φυτά που παράγουν τους φυτικούς ιστούς για να χρησιμοποιηθούν στη συνέχεια ως τροφή από τα φυτοφάγα έντομα και ζώα και στη συνέχεια αυτά να αποτελέσουν την τροφή για τα σαρκοφάγα ζώα στηρίζοντας έτσι όλες τις τροφικές αλυσίδες που ως κορύφωση έχουν τον ίδιο τον άνθρωπο. Ο κύκλος κλείνει όταν φυτά και ζώα ολοκληρώσουν τον κύκλο της ζωής τους, βραχύβιας ή μη, οπότε αναλαμβάνουν το ρόλο τους οι σαπροφυτικοί οργανισμοί για να αποικοδομήσουν τους φυτικούς και ζωϊκούς ιστούς.

Η αποικοδόμηση των οργανικών ουσιών επαναφέρει στο έδαφος θρεπτικά στοιχεία τα οποία θα παραλάβουν τα νέα φυτά και θα ξεκινήσει ένας νέος κύκλος ζωής. Ο θάνατος κυριολεκτικά γίνεται η απαρχή μιας καινούργιας ζωής. Αυτοί λοιπόν οι οργανισμοί, πολλοί από τους οποίους δεν είναι ορατοί στο γυμνό μάτι, και τους οποίους συχνά περιφρονούμε ή αν θέλετε, όταν ήμασταν μικροί, είχαμε την τάση να τους συνθλίβουμε με το πόδι μας για να δείξουμε την υπεροχή μας ή να ξεδώσουμε από την καταπίεση των μεγαλύτερων επάνω μας, δείχνοντας και εμείς ότι έχουμε τη δυνατότητα να καθυποτάξουμε κάποιους άλλους μικρότερους!.

            Αυτήν λοιπόν τη θεμελιακή λειτουργία της φύσης ερχόμαστε κάποιοι από εμάς να αντικαταστήσουμε με την καύση των νεκρών. Και είναι ιδιαίτερα λυπηρό όταν αυτές οι προτροπές εκφράζονται από ανθρώπους που αποδεδειγμένα έχουν αποδείξει τις οικολογικές τους ευαισθησίες. Με άλλα λόγια, θέλουμε απλά σε έναν επιβαρημένο με ρύπους πλανήτη να προσθέσουμε και άλλους. Σε έναν πλανήτη όπου η ρύπανση έχει αρχίσει να επηρεάζει το κλίμα και να μας απειλεί με κολοσσιαίες επιπτώσεις, να επιτείνουμε το πρόβλημα αντί να το αμβλύνουμε. Ταυτόχρονα όμως διαπράττουμε και ένα δεύτερο σοβαρό ολίσθημα. Σε έναν πλανήτη με λιγοστούς ενεργειακούς πόρους ερχόμαστε να σπαταλήσουμε και άλλους για την καύση των νεκρών τη στιγμή που η φύση το έκανε αδαπάνως για τον άνθρωπο εδώ και εκατομμύρια χρόνια και είναι διατεθειμένη να το κάνει!. Φανταστείτε την ποιότητα της ζωής μας, αν φυτικοί και ζωικοί ιστοί μετά τη νέκρωση τους παρέμεναν αναλλοίωτοι και σε κοινή θέα. Σήμερα θα περπατούσαμε σε ένα στρώμα φύλλων εκατοντάδων μέτρων και με δισεκατομμύρια νεκρών οργανισμών ενώ ταυτόχρονα η φύση θα έχανε πολύτιμους πόρους αφού δεν θα είχε τη δυνατότητα να ανακυκλώσει πολύτιμα θρεπτικά στοιχεία που συντηρούν τη ζωή σε δισεκατομμύρια διαφορετικών οργανισμών.

Αν η φύση δεν παράγει ρύπους και δεν καταναλώνει πολύτιμους πόρους είναι γιατί έχει κύκλους μέσα από τους οποίους ανακυκλώνονται πολύτιμα στοιχεία για την επιβίωση του ανθρώπου. Στη φύση δεν υπάρχουν απορρίμματα ή άχρηστα υλικά. Αυτούς λοιπόν τους τέλειους μηχανισμούς της φύσης θέλουμε μερικοί από εμάς να τους αντικαταστήσου­με με πρακτικές ρυπογόνες επειδή ενδεχόμενα δεν θέλουμε να ακολουθήσουμε μια θρησκευτική πρακτική.

Αν κάποιοι δεν θέλουν να ακολουθήσουν τη θρησκευτική επιταγή ας αποποιηθούν την εξόδιο ακολουθία, αλλά ας σεβαστούν επιτέλους τη φύση και τους μηχανισμούς της που διατήρησαν τη ζωή σε αυτόν τον πλανήτη για εκατομμύρια χρόνια και θα συνεχίσουν να το κάνουν, αν ο άνθρωπος τους κατανοήσει και τους σεβαστεί. Και αυτός ο σεβασμός δε σημαίνει υποταγή. Σημαίνει πρόβλεψη και προνοητικότητα για να διασφαλιστεί η ζωή των ανθρώπων και στις επόμενες γενεές.

Η καύση των νεκρών δε μπορεί να θεωρηθεί ως ένα αναφαίρετο δημοκρατικό δικαίωμα ορισμένων ανθρώπων να επιλέξουν μια άλλη πρακτική από αυτήν που έχει καθιερώσει η πλειοψηφία, όπως δεν επιτρέπεται σε κάθε έναν από εμάς να παράγει και να διαθέτει ανεξέλεγκτα στο περιβάλλον ρύπους που θέτουν σε κίνδυνο τη δυνατότητα της σημερινής γενιάς και των επόμενων να επιβιώσουν σε έναν βιώσιμο πλανήτη (ελπίζω κάποτε να υπάρξουν κυρώσεις και για αυτούς που καίνε τις καλαμιές).

Τους θρησκευτικούς κανόνες μπορούμε να τους παραβλέψουμε αν δεν τους ασπαζόμαστε ή να ισχυριστούμε ότι δεν έχουν παγκόσμια ισχύ, αλλά περιορισμένη στα πλαίσια ενός κοινωνικού συνόλου. Τις οικολογικές όμως αρχές και αξίες οφείλουμε να τις σεβαστούμε γιατί έχουν παγκόσμια εγκυρότητα την οποία δυστυχώς δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ή να αγνοήσουμε. Αν τους παραβλέψουμε για κάποιο διάστημα, θα έρθει η φύση να μας το θυμίσει ή αν θέλετε να επαναφέρει το σύστημα σε μια κατάσταση ισορροπίας. Όχι για να μας εκδικηθεί, όπως συχνά αρεσκόμαστε να λέγουμε. Η φύση δεν έχει ανθρώπινη υπόσταση. Μόνον οι άνθρωποι εκδικούνται.

Αν η ορθόδοξη πρακτική για την ταφή των νεκρών έχει απόλυτη οικολογική συνάφεια για αυτό δεν φταίει η Ορθοδοξία. Είναι μάλλον μια ακόμα επιβεβαίωση της αγάπης της για τον άνθρωπο και για τη συνέχιση της ευημερίας του σε αυτόν τον πλανήτη και σε ένα περιβάλλον ειρήνης και αγάπης ανάμεσα στους λαούς και όλα τα έμβια όντα που τον κατοικούν. 

ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ  ΓΕΩΡΓΙΑ  ΚΑΙ  ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου

Καθηγητή Γεωπονίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

            Μια νέα ευτυχής συγκυρία μας έφερε και πάλι στο περιβόλι της Παναγίας. Η γαληνότητα του τοπίου, η πραότητα, η καλοσύνη και η ζεστασιά των ανθρώπων, τα έργα των χειρών τους (πολλά και θαυμάσια) μας γέμισαν με αισιοδοξία. Αισιοδοξία για τη συνέχιση της λαμπρής αποστολής τους που διδάσκει σε έναν κόσμο γεμάτο σύγχυση που ακόμη δεν έχει ξεκαθαρίσει τις βασικές επιλογές του για μια ειρηνική και μακρόχρονη επιβίωση.

            Μείναμε ιδιαίτερα ικανοποιημένοι από τις προόδους που συναντήσαμε στον τομέα της γεωργίας και μάλιστα της βιολογικής που αποτελεί και μέρος του δικού μας διακονήματος. Η πρόοδος σημαντική και εμφανής σε όλες τις Μονές του Αγίου Όρους και ιδιαίτερα στη Μονή Βατοπαιδίου, που είχαμε τη χαρά να γνωρίσουμε το έργο της σε δύο διαδοχικές επισκέψεις τα τελευταία χρόνια. Η προσπάθεια που ξεκίνησε το 2004 με πρωτοβουλία του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Μακεδονίας-Θράκης και συναδέλφου καθηγητή κ. Λουκά Ανανίκα και ομάδας καθηγητών της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ με τη συνδρομή του εκλεκτού Γεωπόνου Δημ. Χαραντώνη για την παροχή τεχνικής υποστήριξης σε θέματα βιολογικής γεωργίας προς τις Μονές που θα εκδήλωναν την επιθυμία, φαίνεται πως αποδίδει καρπούς. Οι πατέρες αξίζουν πολλών επαίνων για το θεάρεστο έργο που επιτελούν στην προσπάθειά τους να εκτοπίσουν τα χημικά σκευάσματα από τη γεωργική παραγωγή και να επαναφέρουν το τοπικό γεωργικό οικοσύστημα σε μια ισορροπία.

Ναι και αυτό το έργο είναι θεάρεστο γιατί επαναφέρει τη γεωργία στην ορθόδοξη πορεία της που δεν είναι άλλη από τη διασφάλιση μιας ικανοποιητικής παραγωγής υψηλής ποιότητας και ασφαλούς για την ανθρώπινη υγεία, χωρίς να επιδιώκει τον αφανισμό οργανισμών που τους βαπτίζει εχθρούς και προσπαθεί να τους εξολοθρέψει, όπως κάμνει η συμβατική γεωργία. Μια τέτοια προσέγγιση είναι συμβατή και με την ορθόδοξη διδασκαλία που θέλει όλα τα όντα που κατοικούν σε αυτό τον πλανήτη να συνεχίσουν να υπάρχουν μια και παίζουν ουσιαστικό ρόλο στη διασφάλιση της ζωής. Δεν υπάρχουν ανεπιθύμητα ή βλαβερά που πρέπει να εξαφανιστούν. Καθένα έχει και ένα ρόλο να παίξει και όλα μαζί συμβάλουν στη διατήρηση της ζωής σε αυτόν τον πλανήτη. Αν αρχίζαμε να βαπτίζουμε κάποια όντα ως βλαβερά και στη συνέχεια είχαμε τη δυνατότητα να τα εξολοθρεύσουμε παντελώς σε λίγο θα ανακαλύπταμε ότι δίπλα μας δεν υπάρχει τίποτε άλλο παρά μόνο εμείς. Ολομόναχοι σε έναν πλανήτη που σε λίγο δεν θα μπορούσε να διασφαλίσει ούτε και τη δική μας παρουσία.

Αυτή όμως η πορεία προς μια γεωργία φιλική προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον δεν είναι εύκολη. Όπως δεν είναι εύκολο από τη μια μέρα στην άλλη να γίνουμε όλοι μας ενάρετοι χριστιανοί έτσι δεν μπορούμε να γίνουμε και πετυχημένοι βιοκαλλιεργητές. Όπως και στην ορθοδοξία, η πορεία είναι συνεχής και κοπιώδης, έτσι και στη βιοκαλλιέργεια. Με μικρά αλλά σταθερά βήματα, με υπομονή και συνεχή προσπάθεια, με οξυμένη παρατηρητικότητα και με περισσή σοφία ως απόρροια μιας άλλης φιλοσοφικής θεώρησης της θέσης του ανθρώπου στο σύμπαν (ως φροντιστή και όχι ως εξουσιαστή) θα κατορθώσουμε βαθμιαία να βρούμε μια πορεία συνεργασίας με τη φύση και όχι μετωπικής σύγκρουσης, όπως επιδιώκει η συμβατική γεωργία.

Δυστυχώς η βιολογική γεωργία δεν έχει πάρει τη θέση που της αξίζει στο παραγωγικό σύστημα. Τα ισχυρά συμφέροντα που συνδέονται με τη συμβατική γεωργία μάχονται ακόμη και την στοιχειώδη εμφάνισή της σε προγράμματα διδασκαλίας και έρευνας στα ελληνικά και ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Δέστε τις πιέσεις που γίνονται για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς.

Η Αθωνική κοινότητα προσφέρεται για πολλούς λόγους να αποτελέσει και το χώρο άσκησης, καλλιέργειας και έρευνας σε θέματα βιολογικής γεωργίας. Πρώτον, είναι σε όλους γνωστό ότι αποτελεί όχι μόνον την κιβωτό της Ορθοδοξίας, αλλά και μια πολύτιμη λωρίδα γης με σπάνια είδη που εξελίχθηκαν με την ελάχιστη ενόχληση και πίεση από τον άνθρωπο. Αυτή η κοινωνία των έμβιων οργανισμών πρέπει να διαφυλαχτεί από εισαγωγές ξενικών ειδών. Δεύτερον, η επιλογή της Ιεράς Κοινότητας να στηρίζει τη διατροφή των μελών της αποκλειστικά σε φυτικά προϊόντα είναι όχι μόνον ορθή, αλλά και αποτελεί φωτεινό παράδειγμα για την επίλυση του διατροφικού προβλήματος σε αυτόν τον πλανήτη με τα εκατομμύρια των πεινασμένων. Να θυμίσουμε ότι για να παράξουμε μια θερμίδα τροφής ζωικής προέλευσης πρέπει να δαπανήσουμε 10 θερμίδες φυτικής προέλευσης.  Ταυτόχρονα, με την παράλληλη φιλοξενία δεκάδων ανθρώπων σε καθημερινή βάση, η μοναστική πολιτεία του Άθω έχει την ανάγκη μιας ικανοποιητικής παραγωγής σε φυτικά προϊόντα από τα λιγοστά ορεινά κτήματα των Μονών.

 Ένα άλλο στοιχείο στο οποίο πρέπει να δοθεί έμφαση είναι αυτό της αυτάρκειας. Οι Μονές πρέπει να επιδιώξουν να αυξήσουν σταδιακά το βαθμό της αυτάρκειάς τους και μάλιστα να τον παρακολουθούν σε ετήσια βάση. Η αυτάρκεια θα οδηγήσει σε αποφυγή των μονοκαλλιεργειών, διεύρυνση του αριθμού των καλλιεργούμενων ειδών και στην ανάπτυξη κάθε επιμέρους παραγωγής μέχρι ένα ικανοποιητικό επίπεδο αυτάρκειας και όχι πέραν αυτού.

Όλα τα παραπάνω πολύ σημαντικά έργα δεν είναι φυσικά δυνατόν να τα υλοποιήσει από μόνη της η Ιερά Κοινότητα. Δεν έχει τους πόρους και δεν έχει τις απαραίτητες γνώσεις. Μπορεί όμως να φιλοξενήσει δράσεις και να προσελκύσει εθελοντές σε ένα νέο διακόνημα. Αυτό της Βιολογικής Γεωργίας. Αν η Ιερά Κοινότητα βρίσκει μια τέτοια δραστηριότητα χρήσιμη και επωφελή όχι μόνο για την ίδια, αλλά και για τον ευρύτερο κοινωνικό χώρο μπορούμε να ξεκινήσουμε μια μακρόχρονη συνεργασία. Η συνεργασία μπορεί να ξεκινήσει από τα απλά και καθώς πορεύεται και αποκομίζει πείρα και θετικά αποτελέσματα να διευρύνεται και να εμπλουτίζεται με νέες δράσεις. Για παράδειγμα μπορούμε να ξεκινήσουμε με μια ετήσια συνάντηση βιολογικής γεωργίας των Μονών του Άθω και των άλλων ορθόδοξων Μονών στην οποία θα ανταλλάσσονται απόψεις, γνώσεις και εμπειρίες από όσους ασκούν το γεωργικό διακόνημα, αλλά και από άλλους ερευνητές και ιδιώτες που δραστηριοποιούνται στο χώρο της βιολογικής γεωργίας. Αν αυτή η δράση έχει θετικά αποτελέσματα, μπορεί να διευρυνθεί με την πρόσκληση και άλλων ορθόδοξων Μονών από άλλες χώρες, ιδιαίτερα τις Βαλκανικές, να πάρουν μέρος.

Μπορούμε επίσης να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο γεωπόνων-εθελοντών που θα δεχθούν να παράσχουν αφιλοκερδώς τεχνογνωσία στα μοναστήρια για θέματα της ειδικότητάς τους. Αντί δηλαδή κάθε Μοναστήρι να προσπαθεί να αναζητήσει τεχνική βοήθεια ξεκινώντας από το μηδέν, θα έχουμε συγκροτήσει ένα σώμα έμπειρων γεωτεχνικών που θα είναι έτοιμοι να βοηθήσουν σε προβλήματα που ήδη υπάρχουν και σε άλλα που θα ανακύψουν στην πορεία.

Τα αγροκτήματα των Μονών μπορούν επίσης μετά από την υιοθέτηση της βιολογικής γεωργίας και την πετυχημένη εφαρμογή της, να αποτελέσουν πρότυπα για την εκπαίδευση γεωργών οι οποίοι θα αποκτούν σε αυτά γνώσεις τις οποίες στη συνέχεια θα μεταφέρουν στους χώρους εργασίας τους και στις τοπικές κοινωνίες ανά την ελληνική επικράτεια.

Με όλα τα παραπάνω θέλουμε να πιστεύουμε πως η Αθωνική Πολιτεία μπορεί να συνδυάσει την ορθοδοξία με την βιολογική γεωργία και να δώσει στην ευρύτερη κοινωνία και στο χριστιανικό πλήρωμα ένα ακόμη απτό παράδειγμα θεάρεστου και θεόπνευστου έργου ενισχύοντας τις αξιόλογες πρωτοβουλίες του Παναγιωτάτου Πατριάρχη μας Βαρθολομαίου, το έργο του οποίου και η προσφορά στα περιβαλλοντικά προβλήματα αναγνωρίζεται και εκτιμάται όλο και περισσότερο από τη διεθνή κοινότητα.  

  

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ  ΤΩΝ  ΕΜ  ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

2^η έκδοση, 2012

Σελ. 268, Έγχρωμο,  Λιαν. Τιμή 25 Ευρώ

Οι Ενεργοί Μικροοργανισμοί (ΕΜ) παρουσιάζονται για πρώτη φορά στους Έλληνες αγρότες (επαγγελματίες και ερασιτέχνες) σε μια ολοκληρωμένη έκδοση που θα σας συναρπάσει. Θα μάθετε τον τεράστιο ρόλο που παίζουν αυτοί οι μικροσκοπικοί οργανισμοί που καθώς δεν τους βλέπουμε νομίζουμε πως είναι άχρηστοι. Και όμως, το παραγωγικό αποτέλεσμα της αγροτικής παραγωγής σε ποσότητα και ποιότητα καθορίζεται από την παρουσία τους τόσο με πολλά διαφορετικά είδη μικροοργανισμών όσο με το μέγεθος του πληθυσμού τους.

Διαβάστε περισσότερα στην ενότητα με την παρουσίαση των βιβλίων στην ιστοσελίδα

Η Ελλάδα της Πόλης και της Υπαίθρου

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, Καθηγητή Γεωπονίας ΑΠΘ, www.daoutop.gr

Γνώρισα τον Βαν, έναν πανύψηλο Ολλανδό, στη διάρκεια των μεταπτυχιακών μου σπουδών στην Αμερική στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Ανταγωνιζόμασταν στις πρωτιές και στην ταχύτητα ολοκλήρωσης των σπουδών. Και οι δύο είχαμε βαθειά την επιθυμία να γυρίσουμε στην πατρίδα μας.

Ακολούθησε και αυτός πανεπιστημιακή καριέρα, όπως έμαθα, μια δεκαετία αργότερα, από το ενημερωτικό δελτίο του Πανεπιστημίου. Πριν από λίγα χρόνια, συνάδελφος πλέον καθηγητής σε ονομαστό Πανεπιστήμιο της Ολλανδίας, ζήτησε να με επισκεφθεί το καλοκαίρι σε ανταπόδοση επίσκεψής μου με αφορμή ένα συνέδριο που γίνονταν στη χώρα του το 2005.

Με έπιασε πανικός. Που να τον πήγαινα; Και τι είχα να του δείξω με ένα ελάχιστο αίσθημα υπερηφάνειας; Τίποτε απολύτως. Απεναντίας, έπρεπε συνεχώς να απολογούμαι ζητώντας συγνώμη για το αδιαχώρητο των αυτοκινήτων στην πανεπιστημιούπολη, για την αφισορρύπανση, τα σημάδια βανδαλισμού και τα σκουπίδια. Μια αναλαμπή στο μυαλό, έδωσε την ιδέα. Προφασίστηκα ότι, λόγω του καλοκαιριού, το πανεπιστήμιο ήταν κλειστό. Έτσι, από το αεροδρόμιο, κατευθυνθήκαμε στο εξοχικό μας στη Χαλκιδική.

Απόλαυσε μπάνια, φαγητό, τοπίο και σύντομα αναγνώρισε τα σημάδια της φωτιάς που προηγήθηκε. Διέκρινε τα μπάζα, την έλλειψη κάδων ανακύκλωσης , χώρων κίνησης και άθλησης για ποδήλατα και πεζούς, την ανεξέλεγκτη δόμηση, αλλά εντυπωσιάστηκε και από την ευημερία που έβλεπε σε αυτοκίνητα, σπίτια, ρούχα και διασκέδαση.

Λίγο αργότερα περιηγηθήκαμε στη Μακεδονική ύπαιθρο. Επισκεφθήκαμε τα Μουσεία Πέλλας και Βεργίνας. Έμεινε έκπληκτος από την οργάνωση και παρουσίαση των εκθεμάτων. Ήταν ενήμερος για το Σκοπιανό και είχε πρόταση. Γιατί δεν καλούμε σε ξενάγηση στους δύο χώρους, όσους έχουν αντιρρήσεις ή θεωρούν υπερβολική την ευαισθησία που δείχνουμε;.

Συνεχίσαμε για την πατρώα γη. Απολαύσαμε τη λίμνη της Καστοριάς με την πόλη να καθρεπτίζεται μέσα της (ευτυχώς η δυσοσμία δεν ήταν ακόμη αισθητή), τα βυζαντινά μνημεία και τα αρχοντικά και την άλλη μέρα μετά την επίσκεψη στον βιολογικό μου καρυδεώνα, κινήσαμε για συλλογή μανιταριών στο Γράμμο. Ο Βαν που μέχρι τότε γνώριζε και λάτρευε τα μανιτάρια των σούπερ μάρκετ, εξέφρασε τις ανησυχίες του για την ασφάλεια του εγχειρήματος.

Ο Τάκης, ένας πολυτάλαντος αγρότης, κτηνοτρόφος, τυροκόμος, φυσιοδίφης και οικοδόμος όλων των ειδικοτήτων (παλαιών και σύγχρονων) που ανέλαβε να μας συνοδεύσει και να επιβλέψει τη συλλογή στα υψώματα πάνω από τη Λάγκα, διαβεβαίωσε για τη διατροφική ασφάλεια, για να προσθέσει προκαλώντας το γέλιο όλων. «Δεν έχω Άϊζο ή Χασπ, αλλά θα τα φάω πρώτος εγώ!.»

Τα δύο οχήματα υπαίθρου μας έφεραν στην κατάλληλη τοποθεσία και κινήσαμε για πεζοπορία και συλλογή, περπατώντας στις πλαγιές μιας δασοκάλυψης από ακμαία δένδρα δρυός για να καταλήξουμε στις οξιές. Το περπάτημα στη φυλλοστρωμνή σου έδινε την εντύπωση ότι περπατούσες πάνω σε μαλακό στρώμα. Κατά διαστήματα γευστικές αγριοφράουλες με θεϊκό άρωμα και γεύση, σμέουρα και άγρια βατόμουρα επιδοτούσαν τις προσπάθειές μας.

Κάθε βήμα συνοδεύονταν από τον ήχο των ξερών κλαδιών που έσπαζαν ή μάλλον διαμαρτύρονταν για το βάρος μας!. Τα επιφωνήματα της ανακάλυψης μανιταριών έφερναν όλους στο σημείο της ανακάλυψης με πρώτο τον Τάκη που γνωμάτευε για την αξία του ευρήματος. Πολλοί θησαυροί αποδείχθηκαν άνθρακες, προς μεγάλη θλίψη των πρωταιτίων της ανακάλυψης. Παρόλα αυτά, τα καλάθια γέμιζαν.

Σε λίγο, ο Βαν μου θύμισε πως δεν πήραμε νερό μαζί μας. Είπα μια βαριά κουβέντα στα Ελληνικά για να ξορκίσω την κακοτυχιά μας ή μάλλον για να δικαιολογήσω την ανοργανωσιά μας. Ο Τάκης που προσέτρεξε με καθησύχασε, λέγοντας. «Μη στενοχωριέσαι Γιώργο. Πήρα πλαστικά ποτήρια και σε πέντε λεπτά θα είμαστε σε γάργαρο νερό». Πράγματι, σε λίγο ακούστηκε το κελάρυσμα του νερού και όλοι έσπευσαν να ξεδιψάσουν. Το νερό έτρεχε από μια βρύση στη στροφή του δρόμου. Η πρώτη δοκιμή έφερε εκπλήξεις. Με θερμοκρασίες που πλησίαζαν στο βουνό τους 30 βαθμούς στον αέρα, το νερό ήταν παρόμοιο με αυτό που βγαίνει από το ψυγείο. Ο Βαν απόρησε. «Έχετε νερό ύδρευσης και στα βουνά;» Για να προσθέσει. «Και το αφήνετε έτσι να τρέχει;»

Μια ώρα αργότερα κατηφορίσαμε στη Λάγκα και στο φιλόξενο εξοχικό του Πέτρου και της Αντιγόνης καθίσαμε να απολαύσουμε τους κόπους μας. Η μαεστρία της Αντιγόνης έφτιαξε σε χρόνο ρεκόρ εδέσματα μανιταριών που θα ζήλευαν σεφ ξενοδοχείων πέντε αστέρων. Στο τραπέζι προστέθηκαν σε λίγο σαλάτες από τον κήπο, δύο δρασκελιές από το τραπέζι που στρώσαμε, τυρί φέτα του Τάκη και κόκκινο σπιτικό κρασί.

Ο φίλος μου ο Βαν αποσβολωμένος, έχοντας απολαύσει τη φύση και γευθεί τα εδέσματα, δήλωσε στο τραπέζι. «Φίλοι μου, είμαι 60 και πλέον ετών και για πρώτη φορά στη ζωή μου ήπια και έφαγα αγαθά που προσφέρει η φύση. Μη μας ζηλεύετε που είμαστε ανεπτυγμένοι. Στη χώρα μου δεν έχουμε ούτε ένα τετραγωνικό γης που να θεωρείται φυσική περιοχή και το νερό που έχουμε, δεν πίνεται. Ειλικρινά σας ζηλεύω. Αν ο φίλος μου ο Τζώρτζ με είχε καλέσει πριν από 20 χρόνια μπορεί τώρα να ήμουν μόνιμος κάτοικος της χώρας σας!.»

Χωρίς να έχουμε προσυνεννοηθεί, όλοι μαζί του απαντήσαμε σε άπταιστα Αγγλικά. «Van, it is never too late». (Βαν, ποτέ δεν είναι αργά), για να ξεσπάσουμε αμέσως σε γέλια και να φουσκώσουν τα πνευμόνια μας από λίγη περηφάνια που δύσκολα τη βρίσκουμε στους καταθλιπτικούς καιρούς αυτής της δύσκολης πορείας που συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας.

Εκτροφεία  γουνοφόρων  ζώων 

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, Καθηγητή Γεωπονίας ΑΠΘ daoutop@otenet.gr

Τα τελευταία χρόνια οι μονάδες εκτροφής γουνοφόρων ζώων στο Νομό μας αυξάνονται ως αποτέλεσμα προφανώς της πετυχημένης εκτροφής και των καλών οικονομικών αποτελεσμάτων που τη συνοδεύει. Στα θετικά σημεία πρέπει να προσθέσουμε την αύξηση της απασχόλησης που προσφέρουν, ιδιαίτερα σε αυτήν την περίοδο της έντονης οικονομικής κρίσης. Θα ήταν πολύ πιο θετικές οι επιδράσεις της εκτροφής στην οικονομία της περιοχής αν τα παραγόμενα δέρματα επεξεργάζονταν στο Νομό με παραγωγή τελικών προϊόντων γεγονός που θα είχε ως αποτέλεσμα να έχουμε μεγάλη αύξηση της προστιθέμενης αξίας και της απασχόλησης. Αν όμως εξάγονται ανεπεξέργαστα στις αγορές του εξωτερικό, τότε τα ευεργετικά αποτελέσματα θα είναι πενιχρά μπροστά μάλιστα στα σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα που μπορεί να δημιουργήσουν. Πληροφορίες από το εξωτερικό καταγράφουν το κλείσιμο παρόμοιων μονάδων και ίσως αυτό να εξηγεί και την αύξηση της ζήτησης που κατευθύνεται στη χώρα μας.

Ως  αυτόπτης μάρτυρας και άμεσος δέκτης των προβλημάτων που δημιουργεί μια τέτοια μονάδα στο Δήμο Νεστορίου (περιοχή κάμπος), θα ήθελα να καταθέσω δημόσια τις σκέψεις μου και τους προβληματισμούς μου αλλά ακόμη και να κάνω εφικτές προτάσεις βελτίωσης της λειτουργίας παρόμοιων μονάδων.

Η μονάδα που εγκαταστάθηκε προ ολίγων ετών, επεκτείνεται σε διπλάσιο χώρο με αποτέλεσμα τα περιβαλλοντικά προβλήματα που ήδη προκαλεί να αυξηθούν τα αμέσως επόμενα χρόνια. Είναι πολύ βασικό να καθοριστεί ένας μέγιστος αριθμός εκτρεφόμενων ζώων κατά θέση εγκατάστασης γιατί η συσσώρευση μεγάλου αριθμού καθιστά δύσκολα διαχειρίσιμα τα περιβαλλοντικά προβλήματα ενώ εγκυμονεί κινδύνους και για την υγεία των ζώων.

Η επέκταση της μονάδας γίνεται με εκτεταμένες εκσκαφές και ισοπεδώσεις (το δάπεδο του χώρου εγκατάστασης έχει υποβαθμιστεί κατά 3 και πλέον μέτρα) και με προώθηση των χαλαρών γαιωδών υλικών σε παρακείμενο χείμαρρο με αποτέλεσμα σε μια ραγδαία βροχή να έχουμε εκτεταμένες μεταφορές γαιωδών υλικών στην κοίτη του χειμάρρου και άλλων γειτονικών χειμάρρων. Παράλληλα, η προβλεπόμενη ανέγερση τσιμεντένιου φράκτη σε μήκος που πλησιάζει, αν όχι υπερβαίνει τα 400 μέτρα, θα εκτρέψει τη ροή των υδάτων της βροχής αφού θα παρεμβάλλεται ως φράγμα με αποτέλεσμα να έχουμε εκτεταμένες διαβρώσεις γειτονικών χωραφιών. Θα μπορούσε η μονάδα να σεβαστεί τις ισοϋψείς και με ελαφρές ισοπεδώσεις να διατάξει τους θαλάμους εκτροφής κατά τις ισοϋψείς και βαθμιδωτά. Τις απορροές των νερών της βροχής θα αυξήσουν και οι εκτεταμένες τσιμεντοστρώσεις στα δάπεδα των θαλάμων εκτροφής που είναι δυνατόν να δημιουργήσουν προβλήματα και στη λειτουργία της μονάδας σε μια μεγάλη βροχόπτωση.

Το πιο σοβαρό πρόβλημα αυτών των μονάδων είναι η έντονη δυσοσμία και ο ραγδαίος πολλαπλασιασμός των μυγών. Με τη λειτουργία των νέων εγκαταστάσεων, η δυσοσμία θα φθάνει στους γειτονικούς οικισμούς  (Κρανοχώρι, Πτελέα, Πεντάβρυσος, Καλοχώρι) ανάλογα με τη φορά των ανέμων πιο συχνά και περισσότερες ημέρες από ό,τι στο παρελθόν.

Και τα δύο προβλήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν με τη χρήση νέας τεχνολογίας που σήμερα είναι διαθέσιμη. Οι Ενεργοί Μικροοργανισμοί του συνάδελφου Ιάπωνα Καθηγητή Γεωπονίας Τερούο Χίγκα μπορούν να λύσουν τα παραπάνω προβλήματα (εξάλειψη της δυσοσμίας και ραγδαία μείωση του πληθυσμού των μυγών) και παράλληλα να προσφέρουν και άλλα λίαν επιθυμητά αποτελέσματα, όπως: καλύτερη πέψη της τροφής των ζώων, βελτίωση της εντερικής  χλωρίδας, εξουδετέρωση της αμμωνίας, βελτίωση των συνθηκών εργασίας των εργαζομένων, βελτίωση της υγείας των ζώων και  μείωση των ασθενειών και των εξ αυτών απωλειών στον πληθυσμό των εκτρεφόμενων ζώων, και τέλος παραγωγή κοπριάς με εξαιρετικές ιδιότητες για τη λίπανση των χωραφιών που μπορεί να διατεθεί στην αγορά). Στην ίδια κατεύθυνση μπορεί να οδηγήσει και η χρήση φυσικών ορυκτών στα σιτηρέσια και στα δάπεδα των θαλάμων εκτροφής που είναι χαμηλού κόστους και μεγάλης ωφέλειας.

Αν λοιπόν παντρέψουμε γνώσεις και εμπειρίες το ψευτοδίλημμα «Περιβάλλον ή Ανάπτυξη» μετατρέπεται σε Ανάπτυξη με παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος και μάλιστα των γεωργικών πόρων που έθρεψαν εκατοντάδες γενεών στο παρελθόν και πρέπει να διατηρηθούν ώστε να θρέψουν τουλάχιστον ισάξιο αριθμό στο μέλλον. 

(Και ενώ αυτά γράφτηκαν πριν από ένα και πλέον χρόνο στον τοπικό τύπο της Καστοριάς, πριν από 1 μήνα ένας εκτροφέας γουνοφόρων ζώων με κάλεσε και μου ζήτησε τεχνογνωσία για την εφαρμογή του ζεόλιθου στη μονάδα του. Του την έδωσα ευχαρίστως σε επανειλημμένες τηλεφωνικές επικοινωνίες και στο επόμενο ταξείδι μου στην Καστοριά θα τον επισκεφθώ για να δω και να συζητήσω τα αποτελέσματα της εφαρμογής. Να λοιπόν που οι δημόσιες παρεμβάσεις δεν πάνε χαμένες).  

Η φορολόγηση των αγροτεμαχίων 

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, info@daoutop.gr

Η νέα υπό ψήφιση νομοθεσία για την ακίνητη περιουσία αποκαλύπτει για μια ακόμα φορά την ανικανότητα της Δημόσιας Διοίκησης αλλά και της πολιτικής ηγεσίας να κάνει τα αυτονόητα. Να απονείμει φορολογική Δικαιοσύνη.

Αγροτεμάχια που βρίσκονται κοντά σε παραλίες ή εφάπτονται επαρχιακών και εθνικών οδών θα φορολογηθούν στο πολλαπλάσιο από άλλα γειτονικά και παραπλήσια της ίδιας εδαφολογικής σύστασης και παραγωγικής ικανότητας. Θαρρείς και η γειτνίαση με πόλεις, εθνικές οδούς ή τη θάλασσα οδηγεί σε αύξηση της αγροτικής παραγωγής και συνεπώς σε μεγαλύτερη φοροδοτική ικανότητα των κατόχων τους. Απεναντίας, η γειτνίαση με τη θάλασσα οδηγεί σε μείωση των αποδόσεων.

Πολύ δυσμενέστερη είναι η μεταχείριση αν υπάρχει κάποιο αγροτικό κτίσμα. Μια αποθήκη για τα τελάρα και τα εφόδια, για τα εργαλεία και το αντλητικό συγκρότημα. Που μας εξωθούν;. Να κολατσίζουμε στη σκιά του κάρου ή ενός δένδρου όπως έκαμναν οι παππούδες μας;

Ναι θα μου πείτε, αν κάποιος έχει ένα τέτοιο αγροτεμάχιο η αξία του είναι πολλαπλάσια. Κακώς. Η αξία της γεωργικής γης πρέπει να συνδέεται αποκλειστικά με στοιχεία που συμβάλλουν και καθορίζουν την παραγωγικότητά της. Αν αλλάξει χρήση, ναι τότε να φορολογηθεί για τη νέα αξία που απόκτησε. Τα λέγαμε και τα γράφαμε δεκαετίες τώρα πως πρέπει να ορίσουμε χρήσεις γης και να προστατέψουμε τη γεωργική γη ως κόρη οφθαλμού για να διασφαλίσουμε τη διατροφική ασφάλεια της χώρας που είναι ένας στρατηγικός παράγοντας μεγάλης σημασίας.

Εδώ καλλιεργούμε προσδοκίες και μοιράζουμε υποσχέσεις μελλοντικής κερδοσκοπίας. Έτσι έχουμε ασκήσει τεράστια πίεση στη γεωργική γη. Όλοι προσβλέπουν στην οικοπεδοποίησή της και στην υπεραξία που τη συνοδεύει. Επιτρέπουμε το χτίσιμο κατοικίας αρκεί να υπάρχουν 4 ή λίγο περισσότερα στρέμματα σε εκτός σχεδίου περιοχές και μετά αδυνατούμε να φτιάξουμε δίκτυα υποδομών για να εξυπηρετήσουν τις νέες οικιστικές περιοχές. 

Σε όλη την Ευρώπη, εμείς και η Αλβανία, δεν έχουμε καθιερώσει χρήσεις γης. Το τίμημα αυτής της ολιγωρίας δυστυχώς δεν θα το πληρώσουν αυτοί που διέπραξαν και διαπράττουν το ανοσιούργημα. Θα το πληρώσουν αυτοί που δεν φταίνε. Οι επόμενες γενεές. Και ας λέμε πως μας νοιάζει πως θα ζήσουν τα παιδιά και τα εγγόνια μας. 

(το άρθρο αυτό αναδημοσιεύτηκε σε πολλές ιστοσελίδες αγροτικού περιεχομένου και θέλουμε να ελπίζουμε ότι έπαιξε ένα μικρό ρόλο στην αναθεώρηση των αρχικών μέτρων) 

ΟΙ  ΕΝΕΡΓΟΙ  ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου, Καθηγητή Γεωπονίας ΑΠΘ

www.daoutop.gr

1. Γενικά

Οι εμπειρίες και οι σχέσεις όλων μας με τους μικροοργανισμούς είναι αρνητικές. Από μικρά παιδιά μαθαίνουμε να μην πιάνουμε ή παίζουμε με τα χώματα ή μάλλον με τις βρωμιές, όπως τις αποκαλούσε η συγχωρεμένη μητέρα μου, διακόπτοντας προς μεγάλη μου απογοήτευση το παιχνίδι της κατασκευής φούρνων από ξηρό χώμα. Ευτυχώς που η παρέμβαση του πατέρα που αγαπούσε τη γη και μου δίδαξε και κληρονόμησε την αγάπη για αυτή, αναιρούσε συχνά τη μητρική απαγόρευση. Και από ότι διαπίστωσα, δεκαετίες αργότερα, φαίνεται να δικαιώνεται πλήρως.

Πολλές δεκαετίες αργότερα, προς το τέλος της ακαδημαϊκής μου καριέρας ανακάλυψα την ευεργετική τους δράση, την οποία δυστυχώς απέκρυψαν και οι πανεπιστημιακές μου σπουδές στη Γεωπονία. Ακόμη και σήμερα, οι γνώσεις που παρέχουμε στους αυριανούς Γεωπόνους για τον μικρόκοσμο είναι περιορισμένες και η περισσότερη γνώση αναφέρεται στους παθογόνους μικροοοργανισμούς (βακτήρια, μύκητες και ιούς). Και βέβαια το οπλοστάσιο που επιστρατεύουμε είναι χημικό ή συλλογή και καύση των προσβεβλημένων φύλλων, βλαστών και ανθέων (πράξη αστείας αποτελεσματικότητας).

Δύο πράγματα είναι πανταχού παρόντα σε αυτόν τον κόσμο, ο Θεός και οι μικροοργανισμοί. Το πρώτο μπορούν να το αμφισβητήσουν οι άθεοι και οι ειδωλολάτρες. Το δεύτερο όμως ισχύει εν παντί τόπω και χρόνω μάλιστα. Λυπάμαι που θα απογοητεύσω όσους φροντίζουν υπερβολικά την καθαριότητα. Η έννοια της καθαριότητας είναι άγνωστη στη φύση. Δέκα φορές να πλύνετε τα χέρια σας με ένα σαπούνι και την ενδέκατη να πάρω μια σταγόνα και την βάλω στο μικροσκόπιο θα δω αρκετές εκατοντάδες ή χιλιάδες από αυτούς να παρελαύνουν στην οθόνη του μικροσκοπίου.

Οι μικροοργανισμοί λοιπόν υπάρχουν παντού. Στον αέρα, στο έδαφος, στο νερό, στο δέρμα μας, στο σώμα ανθρώπων και ζώων. Άλλωστε είναι τόσο μικροί. Χρειαζόμαστε 10 τρισεκατομμύρια βακτήρια για να δείξει η βελόνα μιας ζυγαριάς μεγάλης ακριβείας το 1 γραμμάριο. Πολλαπλασιάζονται με μίτωση (απλή διαίρεση) κάθε 20 λεπτά. Ο ένας γίνονται δύο, οι δύο τέσσερις και ούτω καθεξής. Αν οι συνθήκες ευνοούσαν τον πολλαπλασιασμό τους, όχι κάθε 20 λεπτά αλλά ακόμη πιο αργά, για παράδειγμα κάθε 1 ώρα, τότε θα ζύγιζαν σε:

·         3 ημέρες 5 τόνους

·         6 ημέρες θα είχαν το βάρος που αντιστοιχεί στον όγκο της γης!

Ακόμη ένα παράδειγμα. Αν έχουμε 500 κιλά μαγιάς σε 24 ώρες μπορούμε, με τις γνωστές ευνοϊκές συνθήκες, να την κάνουμε 50.000 κιλά. Ένας κτηνοτρόφος έχοντας ένα μοσχάρι 500 κιλών, όσο και να το περιποιηθεί και να το ταΐσει σε μια ημέρα, το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να αυξήσει το βάρος του μόλις κατά 800 γραμμάρια.

Από αυτά τα παραδείγματα γίνεται αντιληπτό ότι κυρίαρχος σε αυτόν τον πλανήτη είναι ο μικρόκοσμος και όχι ο μακρόκοσμος! Και μάλλον φαντάζουν παραμύθια αυτά που λέμε για το ανθρώπινο είδος ως το κυρίαρχο είδος σε αυτόν τον πλανήτη. Κυρίαρχοι είναι οι μικροοργανισμοί και καλά θα κάνουμε να το πιστέψουμε γρήγορα. Άλλωστε, χάρις σε αυτούς, έγινε κατοικήσιμος ο πλανήτης μας στην εποχή της δημιουργίας.

Μέχρι σήμερα έχουμε μελετήσει έναν πάρα πολύ μικρό αριθμό από τα διαφορετικά είδη μικροοργανισμών που υπάρχουν και οι οποίοι ανέρχονται σε 1 δισεκατομμύριο. Ευτυχώς που δεν έχουν χρώμα. Αν είχαν κόκκινο, για παράδειγμα, ο πλανήτης μας θα ήταν κατακόκκινος χάνοντας τη σημερινή πανδαισία χρωμάτων προς τέρψη όμως των οπαδών του κόκκινου, είτε πολιτικά είτε αθλητικά!.

Αν δεν μας βλάπτουν αυτά τα πλήθη των πανταχού παρόντων μικροοργανισμών αυτό οφείλεται στην καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού μας συστήματος που μόλις επισημάνει έναν επιβλαβή εισβολέα κινητοποιεί τις δυνάμεις του (αντισώματα) και τον εξουδετερώνει. Αν θέλετε να διαβάσετε περισσότερα για το ρόλο των μικροοργανισμών, θα σας συνιστούσαμε ανεπιφύλακτα την Ελληνική μετάφραση του βιβλίου του Γερμανού Βιολόγου Hammes Ernst (Χάμμες Έρνστ) που κυκλοφορεί στη χώρα μας από τις εκδόσεις Πύρινος Κόσμος με τίτλο: Ο Κύκλος της Φύσης: Πως οι Ενεργοί Μικροοργανισμοί Εναρμονίζουν τη Φύση. Αθήνα, 2009 και για «να μην πέσει το σπίτι και με πλακώσε» και το βιβλίο μου: «Εφαρμογές των Ενεργών Μικροοργανισμών στη Γεωργία», Εκδόσεις Ζυγός, Θεσσαλονίκη 2012 από όπου και προέρχονται οι παρούσες λίγες αναφορές. (Από το Νοέμβριο του 2015 προσφέρεται στην προνομιακή τιμή των 20 ευρώ και στέλνεται με αντικαταβολή χωρίς επιβάρυνση).

Οι Ενεργοί Μικροοργανισμοί ανακαλύφθηκαν το 1982 από τον Ιάπωνα Καθηγητή Λαχανο­κομίας και Δενδροκομίας Τερούο Χίγκα (Teruo Higa). Από αρκετό καιρό ο Καθηγητής Χίγκα ασχολούνταν με πειράματα με μικροοργανισμούς του εδάφους. Όταν τελείωνε το πειραματικό μέρος, έριχνε τους μικροοργανισμούς σε έναν κουβά και στη συνέχεια, ο ίδιος ή οι συνεργάτες του, στο γκαζόν της αυλής του ισόγειου Εργαστηρίου του.

Λίγες ημέρες μετά από ένα τέτοιο άδειασμα των μικροοργανισμών στο χλοοτάπητα, παρατήρησε ότι το γκαζόν που είχε διαβρεχτεί είχε αναπτυχθεί πολύ περισσότερο από το γειτονικό που δεν είχε βραχεί. Αυτή η παρατήρηση ήταν η απαρχή της μετέπειτα επιτυχίας. Ανέτρεξε ξανά στις σημειώσεις για να δει ποιοι ήταν αυτοί οι μικροοργανισμοί που περιέχονταν στον κουβά και έστησε νέα πειράματα για να επιβεβαιωθεί ή διαψευστεί η αρχική παρατήρηση.

Πολλοί, συνάδελφοι ή αναγνώστες, ίσως σπεύσουν να ισχυριστούν ότι ο καθηγητής Χίγκα ήταν τυχερός. Το ίδιο είπαν και  για τον Φλέμινγκ για την ανακάλυψη της πενικιλίνης. Και αυτή κάπως έτσι έγινε. Ο ίδιος όμως ο Φλέμινγκ είχε παρατηρήσει και είμαι βέβαιος ότι το ίδιο συνέβη και με τον Χίγκα ότι: “invention is 99 percent perspiration and 1 percent inspiration” (η ανακάλυψη είναι αποτέλεσμα ιδρώτα σε ποσοστό 99% και έμπνευσης σε ποσοστό 1%).

Λίγα χρόνια, μετά την πρώτη «τυχαία» ανακάλυψη, η ομάδα των μικροοργανισμών τυποποιήθηκε σε ένα πλήθος από διαφορετικά είδη ωφέλιμων μικροοργανισμών που υπάρχουν στη φύση και σήμερα προέρχονται από 3 ομάδες. Αυτές είναι:

•         Φωτοσυνθετικά βακτήρια

•         Ζύμες, και

•         Βακτήρια γαλακτικού οξέος

2. Τρόπος δράσης των ΕΜ

    Αυτά τα τρισεκατομμύρια των μικροοργανισμών που υπάρχουν στη φύση μπορούν να ταξινομηθούν σε 3 μεγάλες κατηγορίες, ανάλογα με το ρόλο που παίζουν.

Οι αποσυνθετικοί ή εκφυλιστικοί  μικροοργανισμοί αποτελούν το 5-10% του συνόλου των μικροοργανισμών του πλανήτη. Οι μικροοργανισμοί αυτοί είναι οι μικροοργανισμοί της παρακμής, της σήψης. Είναι οι μικροοργανισμοί που οδηγούν στην παύση της ζωής, στον θάνατο.

Οι αναζωογονητικοί μικροοργανισμοί ή μικροοργανισμοί της ζωής που αποτελούν και αυτοί ένα 5-10% του συνόλου των μικροοργανισμών. Αυτοί, όπως δηλώνει η ονομασία τους, προάγουν τη ζωή στα οικοσυστήματα στα οποία επικρατούν.

Τέλος, τη συντριπτική πλειοψηφία των μικροοργανισμών αποτελούν οι λεγόμενοι ουδέτεροι 80-90%. Όπως υποδηλώνει και η ονομασία τους, αυτοί ακολουθούν κάθε φορά αυτούς από τις δύο πρώτες ομάδες που γίνονται κυρίαρχοι σε ένα δεδομένο οικοσύστημα. Για παράδειγμα, αν το πάνω χέρι το πάρουν οι οργανισμοί της αποσύνθεσης, τότε ακολουθούν και αυτοί την ίδια δράση με αποτέλεσμα το σύστημα να είναι ένα σύστημα παρακμής, ένα σύστημα που οδηγεί στο θάνατο. Αν αντιθέτως επικρατήσουν οι μικροοργανισμοί της ζωής, τότε και οι ουδετερόφιλοι τους ακολουθούν και το όλο οικοσύστημα προάγει τη ζωή. Η τάση των ουδέτερων μικροοργανισμών να ακολουθούν, αυτούς που κάθε φορά επικρατούν, ονομάζεται Αρχή της Επικράτησης.

Αυτήν την αρχή εκμεταλλεύονται οι Ενεργοί Μικροοργανισμοί (ΕΜ). Η σταδιακή προσθήκη των ΕΜ στο έδαφος ή στα φυτά και τα ζώα ευνοεί τους αναζωογονητικούς μικροοργανισμούς για να γίνουν κυρίαρχοι στο αγροτικό οικοσύστημά μας και να παρασύρουν τη μεγάλη πλειοψηφία των ουδετερόφιλων μικροοργανισμών σε μια ευεργετική δράση.

Ένα άλλο σημείο που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι η συντριπτική πλειοψηφία των μικροοργανισμών είναι ετερότροφοι. Δεν έχουν δηλαδή την ικανότητα να τραφούν από μόνοι τους. Πηγή της τροφής τους είναι η οργανική ουσία του εδάφους. Επίσης να συγκρατήσουμε στο μυαλό μας ότι σε κάθε δένδρο ή φυτό το μισό της φυτικής του μάζας δεν είναι ορατό!. Βρίσκεται στο έδαφος με τη μορφή των ριζών και αυτό αποτελεί πηγή τροφής για τους μικροοργανισμούς του εδάφους.

3. Επίδραση των ΕΜ στη γεωργική παραγωγή

Σε πέντε ενότητες θα μπορούσε κανείς να εντάξει την ευεργετική επίδραση που έχουν οι ΕΜ στην παραγωγική διαδικασία:

1) Ενισχύουν το φύτρωμα, την ανθοφορία, καρποφορία και ωρίμανση στα φυτά. Όσοι χρησιμοποιούν σπόρους ή βολβούς θα δουν μεγαλύτερα ποσοστά φυτρώματος και ακμαιότερα φυτά αν εφαρμόσουν τους ΕΜ πριν από την σπορά. Αναλυτικές οδηγίες δίνουμε στο βιβλίο μας.

2) Βελτιώνουν τις φυσικές, χημικές και βιολογικές διαδικασίες του εδάφους και καταστέλλουν τα παθογόνα του εδάφους, π.χ. προσβολές από Fusarium. Έτσι δημιουργούν ένα πολύ ευνοϊκό περιβάλλον.

3) Αυξάνουν τη φωτοσυνθετική ικανότητα των καλλιεργειών μέσα από τη λειτουργία των φωτοσυνθετικών βακτηρίων. Με αυτόν τον τρόπο αυξάνεται το ποσοστό της ηλιακής ακτινοβολίας που αξιοποιούν τα φυτά και προσφέρουν σε εμάς τους ανθρώπους.

4) Βελτιώνουν την ανθεκτικότητα των φυτών στα παράσιτα και ασθένειες γιατί τα εφοδιάζουν με μια σειρά από ουσίες που προάγουν τη ζωή και δεν αφήνουν έδαφος στους παράγοντες της παρακμής,

5) Αυξάνουν την αποτελεσματικότητα της οργανικής ουσίας ως λιπάσματος ή μάλλον ως εδαφοβελτιωτικού γιατί η οργανική ουσία δεν προσθέτει θρεπτικά στοιχεία με το τσουβάλι, όπως τα χημικά λιπάσματα, αλλά προσφέρει πολλαπλάσια χρήσιμο έργο. Οι ΕΜ μετατρέπουν, με πολύ γρήγορους ρυθμούς, την οργανική ουσία του εδάφους σε χούμο, που είναι το καλύτερο θρεπτικό υλικό για δένδρα και φυτά που δεν μπόρεσε και μάλλον δεν θα μπορέσει να συνθέσει ο άνθρωπος.

 Έρευνα στη Βραζιλία σε καλλιέργεια πορτοκαλιών και με εφαρμογή των ΕΜ σε πολύ μικρή δοσολογία (1:1000) έδειξε ότι έναντι του μάρτυρα είχαμε σημαντική αύξηση στην περιεκτικότητα του εδάφους σε οργανική ουσία και στην Εναλλακτική Ικανότητα και πολύ σημαντική μείωση στην οξύτητα του εδάφους (κατά 2 περίπου μονάδες).

Μέσα από τις παραπάνω λειτουργίες, η χρήση των ΕΜ στη γεωργία μας δίνει τη δυνατότητα:

1) Nα αξιοποιήσουμε τα φυτικά υπολείμματα. Δυστυχώς στη χώρα μας, με την επέκταση της εξειδίκευσης της παραγωγής, τεράστιες ποσότητες φυτικών υπολειμμάτων οδηγούνται στην πυρά και δεν αξιοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία. Οι σιτοπαραγωγοί και ορυζοπαραγωγοί καίνε την καλαμιά, οι δενδροπαραγωγοί τα κλαδεύματα και όλοι μαζί φράχτες και πρανή χωραφιών (Εικόνα 1). Στις μεικτές παραδοσιακές εκμεταλλεύσεις των παππούδων μας δεν υπήρχαν άχρηστα υλικά. Τα φυτικά υπολείμματα ήταν τροφή για τα ζώα και τα απορρίμματα των ζώων ήταν πολύτιμη οργανική ουσία για τα χωράφια.

Αυτήν την χαμένη ενότητα φυτών και ζώων αποκαθιστούν οι ΕΜ. Αν μάλιστα ο παραγωγός αρχίσει να χρησιμοποιεί τους ΕΜ στο στάβλο του, η ευεργετική τους δράση θα περάσει όχι μόνο στα ζώα, αλλά μέσα από τις κοπριές θα περάσει στις καλλιέργειες που θα κάνει. Επιπλέον, όπως έχουμε ήδη επισημάνει, οι ΕΜ επιταχύνουν την αποικοδόμηση των υπολειμμάτων στον αγρό και αυξάνουν το ρυθμό μετατροπής της οργανικής ουσίας σε χούμο.

2) Να βελτιώσουμε τη γονιμότητα των γεωργικών εδαφών. Οι γεωργοί μας το έκαναν μόνιμο τροπάριο. «Τα χωράφια μας κουράστηκαν» και τα πλακώνουν σε λιπάσματα που κάθε χρόνο ακριβαίνουν και μετά στρέφονται στην Πολιτεία και λένε: «Δε βγαίνουμε. Μπαίνουμε μέσα». Και κλείνουν τις εθνικές οδούς και ζητάνε ενισχύσεις. Και οι Υπουργοί, μπροστά στο πολιτικό κόστος, τις δίνουν.

Αυτή η ποθούμενη αύξηση της γονιμότητας των εδαφών επιτυγχάνεται μέσα από τη χρήση των ΕΜ:

·         Με αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους. Χωρίς οργανική ουσία να μην επιχειρηθεί εφαρμογή των ΕΜ στο έδαφος,

·         Ενίσχυση της ωφέλιμης μικροχλωρίδας του εδάφους και μέσω αυτής κινητοποίηση της συντριπτικής πλειοψηφίας των ουδετερόφιλων μικροοργανισμών,

·         Καταπολέμηση της παθογενούς μικροχλωρίδας στην οποία δεν επιτρέπεται να γίνει κυρίαρχη στο γεωργικό οικοσύστημά μας, και

·         Αποδέσμευση αδιάλυτων θρεπτικών στοιχείων όπως φωσφόρου και καλίου, μαγγανίου και άλλων μικροστοιχείων τα οποία μπορεί να υπάρχουν στο χωράφι μας αλλά βρίσκονται σε μορφές που είναι μη αφομοιώσιμες από τα φυτά

3) Να βελτιώσουμε τη διατηρησιμότητα των προϊόντων μας (αντοχή φλοιού, κλπ) όσο παραμένουν στο ράφι και ταυτόχρονα να βελτιώσουμε την ποιότητα και ασφάλεια των καρπών. Οι καρποί των φυτών που καλλιεργήθηκαν με τη χρήση των ΕΜ περιέχουν περισσότερες βιταμίνες, σάκχαρα και αντιοξειδωτικά με αποτέλεσμα να προστατεύουν και προάγουν την υγεία των ανθρώπων που τα καταναλώνουν, και τέλος

4) Όλα τα παραπάνω οδηγούν σε αύξηση της γεωργικής παραγωγής γιατί ένα φυτό που αναπτύσσεται σε ένα έδαφος με καλή δομή (συσσωματώματα) και πορώδες, καλή εναλλακτική ικανότητα θρεπτικών στοιχείων θα έχει ένα ενισχυμένο ριζικό σύστημα. Είναι η πρώτη φορά που μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι η βιολογική παραγωγή δεν θα υστερεί σε ποσότητα της κλασσικής παραγωγικής διαδικασίας.

Για να επιτευχθούν όλα τα παραπάνω πρέπει ο παραγωγός που θα εφαρμόσει τους ΕΜ να έχει πάντα στο νου του τα παρακάτω:

1) Να υπάρχουν στο χωράφι του ικανοποιητικά επίπεδα οργανικής ουσίας (ενσωμάτωση υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας, ζωικές κοπριές με φυτικά υπολείμματα ζυμωμένες με ΕΜ-α),

2) Να υπάρχει υγρασία στο έδαφος ή να μπορεί αμέσως μετά να ποτιστεί το χωράφι ή να έχει αρχίσει να βρέχει,

3) Να χρησιμοποιήσει κατάλληλο νερό (βροχής, πηγών) χωρίς χλώριο και υψηλό ρυπαντικό φορτίο.

4. Μορφές χρήσης των ΕΜ

Οι ΕΜ εισάγονται στη χώρα μας από το εξωτερικό σε υγρή κατάσταση σε δοχεία του 1 και 5 λίτρων σε κατάσταση λήθαργου και έχουν διάρκεια ζωής μέχρι 12 μήνες. Όταν η χώρα μας αρχίσει να τους χρησιμοποιεί σε ποσότητες που μπορούν να στηρίξουν τη λειτουργία μιας μονάδας παρασκευής, θα αρχίσουν να παράγονται και εδώ όπως συμβαίνει σε άλλες 59 χώρες σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα προϊόντα των ΕΜ που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε είναι:

ΕΜ-α = ενεργοποιημένο ΕΜ

ΕΜ5

ΕΜ-F.P.E.

EM-X Super Cera C (κεραμική σκόνη)

ΕΜ κεραμικά σε κρυστάλλους

Πάστα επάλειψης κορμών

Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για αυτά και τη χρήση τους πρέπει να ανατρέξετε στο βιβλίο μου: «Εφαρμογές των ΕΜ στη Γεωργία»

5. Οι ΕΜ στην Ελλάδα

Οι Ενεργοί Μικροοργανισμοί εισάγονται στη χώρα μας από δύο εταιρείες και χώρες, όπου και παρασκευάζονται. Από την Αυστρία, από την εταιρεία Multikraft (στην Ελλάδα www.naturam.gr με έδρα τα Φιλιατρά Μεσσηνίας) και από τη Γερμανία (Emico) (στην Ελλάδα www.emhellas.gr με έδρα στην Αθήνα) με δύο ξεχωριστές αντιπροσωπείες.

Η εταιρεία Multikraft ήταν η πρώτη εταιρεία που ξεκίνησε την παρασκευή και διακίνηση των Ενεργών Μικροοργανισμών στην Ευρώπη. Πριν από μερικά χρόνια ήρθε σε δικαστική διαμάχη με τον κ. Χίγκα και έκτοτε διακινεί τα προϊόντα της με την επωνυμία στα Ελληνικά ως Αποτελεσματικοί ή Ενεργοί Μικροοργανισμοί (στα Αγγλικά Effective Microorganisms) ενώ αυτά του κ. Χίγκα έχουν στα Ελληνικά την ονομασία Ενεργοί Μικροοργανισμοί 1 ή σε συντομογραφία ΕΜ-1.

Η εταιρεία Multikraft  διαθέτει στην Ελλάδα μια πολύ μεγαλύτερη γκάμα προϊόντων από αυτήν της EMICO και παράλληλα διαθέτει και αξιόλογο και πολύ χρήσιμο εξοπλισμό παρασκευής και εφαρμογής των Ενεργοποιημένων Μικροοργανισμών και καλύτερη τεχνική βοήθεια.

Δεν υπάρχουν συγκριτικά στοιχεία αξιολόγησης των ΕΜ των δύο αυτών εταιρειών. Μέχρι τότε πρέπει να θεωρούνται και οι δύο πηγές των ΕΜ εξίσου αποτελεσματικές.

Επαφίεται σε εσάς να κάνετε τη δοκιμή, να αξιολογήσετε το κόστος και τη γκάμα των προσφερόμενων προϊόντων και να υιοθετήσετε τους ΕΜ της μιας ή της άλλης εταιρείας. Όταν ολοκληρωθεί η δική μας αξιολόγηση που αυτοχρηματοδοτείται, θα σας γνωρίσουμε τα αποτελέσματα.

Δυστυχώς και οι δύο εταιρείες δεν έχουν Γεωτεχνικό προσωπικό για την ενημέρωση των ενδιαφερομένων, γεγονός που εξηγεί την αργοπορημένη διάδοση και υιοθέτηση της νέας τεχνολογίας στην Ελληνική γεωργία. Ούτε βέβαια εκτίμησαν την έκδοση του παρόντος βιβλίου που έγινε με δική μου πρωτοβουλία και χρηματοδότηση.

Οι διευθύνσεις των 2 εταιρειών είναι:

Για τη Naturam στα Φιλιατρά Μεσσηνίας:

Αγρίλη Φιλιατρών, Μερολίθι Α-48, ΤΚ 24300  info@naturam.gr

Τηλ. 27610-92556  και Κιν. 69 72 92 91 24

Και για την Emhellas στην Αθήνα:

Λ. Βουλιαγμένης 249, 172 37 ΔΑΦΝΗ, τηλ. 210-976 54 64

Για περισσότερες πληροφορίες και βοήθεια στην απόκτηση του ΕΜ-α παρακαλούμε να απευθύνεστε στο γραφείο μας για την ενημέρωσή σας τηλ. 2310-673959  και  69 76 79 39 09. 

Συμπεράσματα

Τα όσα σας παρουσιάσαμε εδώ νομίζουμε πως σας έδωσαν μια αρκετά κατατοπιστική εικόνα των ενεργών μικροοργανισμών και του ρόλου τους στα συστήματα παραγωγής της τροφής. Δυστυχώς η χρήση τους στην Ελληνική γεωργία είναι περιορισμένη. Χρησιμοποιούνται κυρίως από μικρούς παραγωγούς βιολογικών προϊόντων και από ανθρώπους που έχουν τη δυνατότητα να καλλιεργούν μια μικρή έκταση γης και να παράγουν σε αυτήν ένα μέρος ή μερικές φορές και το σύνολο των αναγκών τους σε λαχανικά και φρούτα.

Τους τελευταίους τους θεωρώ ιδιαίτερα ευτυχείς και προνομιούχους και τους συνιστώ ανεπιφύλακτα να μάθουν περισσότερα για τους Ενεργούς Μικροοργανισμούς, τις Μυκόρριζες και το Ζεόλιθο και να τους χρησιμοποιήσουν. Για τις Μυκόρριζες και το Ζεόλιθο θα έχουμε την ευκαιρία να σας δώσουμε περισσότερα στοιχεία σε επόμενες συνεργασίες μας γιατί είναι δύο ακόμη βιολογικά όπλα και πολύτιμοι σύμμαχοι στην υπηρεσία του φροντιστή της γης όπως αποκαλώ αυτούς που με αγάπη και μεράκι καλλιεργούν τη γη.

Οι Ενεργοί Μικροοργανισμοί είναι μια τεχνολογία εκατό τις εκατό ασφαλής για τους χρήστες και το περιβάλλον, είναι χαμηλού κόστους και το κυριότερο, τα θετικά της ετήσια οφέλη προστίθενται στα προηγούμενα έτη. Έτσι με την πάροδο του χρόνου θα χρειάζονται λιγότερες ποσότητες ΕΜ για να επιφέρουν τα ίδια θετικά αποτελέσματα.

Επίσκεψη στην Ι. Μονή

Παρά την πειστική γραφή και τα επιχειρήματα που επιστράτεψα είμαι βέβαιος πως είναι πολύ πιθανόν κάποιος να αναρωτηθεί: «Από εφαρμογές στην πράξη τι γίνεται;»

Απαντώντας σε αυτό το ερώτημα ο γράφων με τους Συντάκτες του περιοδικού  ξεκινήσαμε ένα συννεφιασμένο πρωϊνό για μια επίσκεψη στην Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, στους Νικητές της Καβάλας.

Μας υποδέχθηκε η φιλόξενη Ηγουμένη Ευδοκία με τις μοναχές για να μας δείξουν τα έργα των χειρών τους. Πλούσια και πολλά. Από το Ιερό Ναό με τη θαυματουργή εικόνα που ήρθε από τις αλησμόνητες πατρίδες, το μικρό τους πωλητήριο με τα εκκλησιαστικά είδη και τα ποιοτικά προϊόντα διατροφής της Μονής, τους λαχανόκηπους που τώρα φιλοξενούσαν χειμωνιάτικα λαχανικά, τους ορνιθώνες και τα βουστάσια των ζώων της Μονής.

Μια οικονομία αυτάρκειας η οποία δέχθηκε τη βοήθεια των Ενεργών Μικροοργανισμών στον λαχανόκηπο, στην τροφή των ζώων και στην καθαριότητα των δαπέδων των στάβλων αλλά και στην καθαριότητα των χώρων της Μονής.

Η Μονή μπήκε στον χώρο των ΕΜ από το 2008 και σήμερα έχει μια πλούσια εμπειρία. Εδώ πολλαπλασιάζεται η εισαγόμενη πρώτη ύλη με την παραγωγή του ΕΜ-α που στη συνέχεια εφαρμόζεται στους χώρους της Μονής (καθαριότητα και παραγωγικοί χώροι φυτών και ζώων), αλλά και διατίθεται με χαμηλό τίμημα σε όσους ενδιαφέρονται να εφαρμόσουν την τεχνολογία των ΕΜ στο λαχανόκηπό τους, στο κτήμα τους ή στην οικιακή τους οικονομία.

Επανέλαβα μια παλιά μου πρόταση. Οι Ιερές Μονές ανά τη χώρα να αποτελέσουν χώρους φιλοξενίας και εκμάθησης δεξιοτήτων για νέους και νέες των αγροτικών περιοχών (παρασκευή παραδοσιακών ζυμαρικών, παρασκευή γλυκών και μαρμελάδων, τυροκομικών ειδών, καπνιστών, αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, κ.ά.) σε μια περίοδο που οι πολλαπλές δεξιότητες των παππούδων και των γιαγιάδων μας χάνονται με γρήγορους ρυθμούς. Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά πρέπει να επανέλθουμε στις αγροτικές περιοχές σε ένα καθεστώς αυτάρκειας και μέσα από μικρές οικοτεχνικές μονάδες να διοχετεύσουμε το πλεόνασμα στην αγορά για τη στήριξη του αγροτικού εισοδήματος.

ΣΣ. Το κείμενο αυτό μαζί με πλούσιο φωτογραφικό υλικό δημοσιεύεται στο 98ο τεύχος του Περιοδικού ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ που θα κυκλοφορήσει σε λίγες ημέρες. Σας συνιστούμε ένθερμα να γίνεται συνδρομητής στο αξιόλογο αυτό περιοδικό που παρουσιάζει τις εκπληκτικές ομορφιές της φύσης και τα δημιουργήματα των ανθρώπων της Ελληνικής γης ανά τους αιώνες. Ο μόνος τρόπος για να εκτιμήσουμε τους θησαυρούς της Ελληνικής γης είναι να τους γνωρίσουμε και γιατί όχι να τους επισκεφθούμε από κοντά.